ARTVİN

ARTVİN

YÜZÖLÇÜMÜ: 7.436 km²

NÜFUS: 166.394 (2011)

İL TRAFİK NO: 08

İLÇELER: Artvin (merkez), Ardanuç, Arhavi, Borçka, Hopa, Murgul, Şavşat, Yusufeli.

İLGİ ÇEKİCİ YERLER: Kafkasör, Mersevan Düzlüğü, Hatila Deresi, Ilıca Köyü ve Otingo Çermikleri, Ciskaro Madensuyu, Kopmuş, Kemalpaşa, Sarpri, Salihlibey Camisi, Osmanlıların camiye çevirdiği İşhan (Kanlı) Kilisesi, cami olarak kullanılan Hamamlı (Dolisane) Kilisesi, Camandar Baba, Sefer Paşa, Zor Mustafa Bey Türbeleri, Çelebi Efendi, Mehmed Bey Çeşmeleri, Çoruh Köprüsü.

İl Kültür Müdürlüğü

Tel: (466) 212 25 07

Faks: (466) 212 16 43

Önemli Günler

Kurtuluş Günleri:

Artvin’in Kurtuluşu

Şehir Merkezi

7 Mart

Ardanuç İlçesinin Kurtuluşu

Ardanuç İlçesi

7 Mart

Borçka İlçesinin Kurtuluşu

Borçka İlçesi

7 Mart

Şavşat İlçesinin Kurtuluşu

Şavşat İlçesi

27 Şubat

Borçka-Muratlı’nın Kurtuluşu

Borçka-Muratlı

8 Mart

Arhavi İlçesinin Kurtuluşu

Arhavi İlçesi

12 Mart

Hopa İlçesinin Kurtuluşu

Hopa

14 Mart

Festivaller:

Kafkasör Kültür ve Sanat Festivali

Kafkasör (Artvin)

22-25 Haziran

Arhavi Kültür ve Sanat Festivali

Arhavi

Temmuz’un 3. Haftası

Karakucak Güreş Festivali ve Efkari Aşıklar Şenliği

Ardanuç

19-20 Mayıs

Murgul Boğa Güreşleri

Murgul

Mayıs Ayının 1. Haftasonu

Aydın Köyü Yayla Şenliği

Ardunç

Temmuz Ayının 1. Haftasonu

Meydancık Satave Gevrek Şenliği

Şavşat

Ağustos Ayının 1. Haftasonu

Salikvan Yayla Şenliği

Yusufeli

Ağustos Ayının 1. Haftasonu

Yusufeli Geleneksel Karakucak Güreşleri

Yusufeli

Ağustos Ayının 4. Haftasonu

Şenlikler:

Pancar Şenlikleri

Şavşat Yaylaları

22-23 Temmuz

Resim: Folklör

GENEL BİLGİLER

Artvin, ili ikiye bölen Çoruh nehri, dik yamaçlı uzun vadileri, 3900 metreye kadar yükselen birbiri ardına sıralanmış yüksek dağları, balta girmemiş doğal ormanları, yüksek dağların doruklarında Krater gölleri, Karagülleri, yeşil yaylaları, fauna ve flora zenginliği, tarihi kilise, kale ve kemer köprüleri, geleneksel mimarisi ve festivalleri ile çeşitli turizm değerlerini içinde barındıran otantik bir turizm beldesidir

Kaleler

Artvin (Livana) Kalesi: Erzurum–Samsun karayolunun Artvin şehir merkezine çıkış sağlayan noktasında, Çoruh Nehri üzerinde bulunan Artvin Köprüsü’nün karşı yanında, ırmak tabanından 70 m. yükseklikte ana kayaya bağlanmış konumdadır. Kale içerisinde sarnıç ve şapel kalıntıları bulunmaktadır. Yapı, 10. yüzyıl ortalarında Bagratlı Krallığı’nca inşa edilmiş, 16. yüzyılda Osmanlılar tarafından onarım görerek kullanılmıştır. Yüksek kulesiyle dikkat çekmektedir.

Şavşat (Satlel) Kalesi: Şavşat ilçesi Söğütlü Mahallesinde bulunmaktadır. Bagratlı Krallığı zamanında inşa edilmiş Osmanlılar tarafından da kullanılmıştır. Günümüzde terkedilmiş olan kalenin sur duvarlarının büyük bir bölümü ayaktadır.

Ardanuç (Gevhernik) Kalesi: Ardanuç ilçesi, Adakale Mahallesi’nde bulunan yapı, yöredeki en eski ve en önemli kalelerden birisidir. Kalenin ilk yapımına milattan önceki dönemlerde başlandığı bilinmektedir. Bagratlı Krallığı, Çıldır Atabekleri ve Osmanlıların yönetim yeri olarak kullanılmıştır. İçkale ve etrafı surlarla çevrili şehir yapısıyla tek örnektir. Geçmiş dönemlere ait çeşitli kalıntıların yanı sıra Kanuni Sultan Süleyman’a ait kitabesiyle de dikkat çekmektedir.

Cami ve Türbeler

Artvin il ve ilçelerinin önemli camileri Ortacalar Merkez Camii (Arhavi ilçesi) Muratlı Camii (Borçka ilçesi), Esenköy Camii (Murgul ilçesi) Kocabey Camii (Şavşat ilçesi) Demirkent Camii (Yusufeli ilçesi), İskender Paşa Camii ve Türbeleri (Ardanuç İlçesi)’dir.

İskenderpaşa Camii ve Türbeleri: Ardanuç ilçesi, Adakale mevkiinde bulunmaktadır. İlk yapımına Osmanlı döneminde yapılmış, 1553 yılında tamir edilerek tekrar ibadete açılmıştır. Yanında Osmanlı dönemine ait Hatice Hanım, Ali Paşa ve Süleyman Paşa’ya ait türbeler bulunmaktadır.Yörenin ilk camisi olması açısından önem taşımakta olup günümüze sağlam olarak gelmiştir.

Kiliseler ve Manastırlar

İnanç Turizminin önemli merkezlerinden olan Artvin’de Altıparmak (Barhal) Manastır Kilisesi Camii (Yusufeli ilçesi ), Hamamlı (Dolıshana) Manastır Kilisesi (Merkez), İşhan Kilisesi (Yusufeli ilçesi), Yeni Rabat Kilisesi (Ardanuç ilçesi), İbriga Şapeli (Borçka ilçesi), Tibeti Kilisesi ( Şavşat ilçesi), Köprülü Kilise ( Şavşat ilçesi), Porta Manastır Kilisesi (Merkez) Dörtkilise Manastırı (Yusufeli ilçesi) önemli olan kilise ve manastırlardır.

Plajlar

Karadeniz sahilindeki Arhavi ve Hopa İlçelerinin 34 km.lik kıyısında bulunan Hopa- Kemalpaşa Plajı, Hopa Kopmuş Plajı ve Arhavi Plajı denize girmek için elverişlidir.

Akarsular

Çoruh Nehri ve Vadisi: 3225 m. rakımlı Mescit Dağları’ndan doğarak toplam 466 km. kat ettikten sonra Gürcistan sınırları içerisinde Karadeniz’e dökülmektedir. Nehir aynı zamanda dünyanın en hızlı akan nehirlerinden biridir. Yöre, her yıl dünyanın her tarafından gelen, rafting, kano ve nehir kayağı gibi akarsu sporlarını yapan yerli ve yabancı sporcuları ağırlamaktadır.

Zengin flora ve faunaya sahip Çoruh Nehri Vadisi, aynı zamanda kuşların göç yolu üzerindedir. Nehrin çevresindeki bazı kayalıklarda nesli tükenmekte olan kızıl akbaba türü koloniler halinde yaşamaktadır. Ayrıca Çoruh Vadisi boyunca; boz ayı, çengel boynuzlu dağ keçisi, yaban domuzu, kurt, çakal, tilki, porsuk, sansar, su samuru, tavşan, keklik, yaban horozu, çulluk, yaban ördeği, üveyik, sarıasma, sarısandal, ardıç kuşu, güvercin, tahtalı kuşu ve çeşitli yaban hayvanı türleri bulunmaktadır.

Bayburt’tan başlayıp İspir ve Yusufeli’ni takip ederek Artvin’e kadar uzanan ve yaklaşık 260 km. uzunluğundaki nehirde, 4 farklı etapta rafting yapılmaktadır. Zorluk dereceleri 1, 2, 3, 4, 5, 6’ya kadar çıkmaktadır. Profesyonel sporcuların tercih ettiği nehirde, 1993 yılında 4. Dünya Akarsu Şampiyonası yapılmıştır.

Altıparmak (Barhal) Çayı: Artvin ili sınırları içinde yer alan Altıparmak (Barhal) Çayı, Kaçkar Dağları’nın güney yamaçlarından doğar, yaklaşık 40 km’lik bir mesafe kat ettikten sonra Yusufeli’nin 2 km. güneyinde Çoruh Nehri’ne karışır. Altıparmak Çayı, kano ve nehir kayağı için elverişli olup, yüksek dağlarla çevrili son derece güzel ve etkileyici bir vadi içinden akmaktadır. Dağlardaki karların bütün yaz boyunca erimesi nedeniyle, eylül ayına kadar suyun debisi yüksektir.

Vadi, yaban hayatı açısından da çok zengin bir güzelliğe sahiptir.

Altıparmak Çayı Havzası’na Artvin veya Erzurum üzerinden Yusufeli’ne gelerek ulaşılabilir. Yusufeli’nden itibaren 6. km’sinde Öğdem Deresi, Altıparmak Çayı’na karışmaktadır.

Güngörmez Suyu: Yusufeli ilçesi Güngörmez dağlarında bulunmaktadır. Akşam karanlığında suyunun akmaya başlaması ve gün açıldığında suyunun kesilmesi ile ünlüdür.

GÖLLER

Borçka Karagöller: Boçka camili karayolu üzerinde olup,Borçka ilçesine 27 km. uzaklıktadır.1800 lü yıllarda bugünkü Klaskur yaylasının yakınında bulunan bir tepenin toprak kayması sonucu Klaskur deresinin önünü kapatması ile oluşmuş göllerdir. Zengin orman örtüsü ve flora çeşitliliği ile ilgi çekmekte olup kamp turizmi için İlimizdeki sayılı yerlerdendir. Ayrıca yöre halkı tarafından mesire yeri olarak kullanılmaktadır.

Şavşat Karagöl: Şavşat ilçesine 25 km. zaklıkta olup, Sahara Karagöl Milli Parkı içindedir. Kamp ve Karavan Turizmi için ilimizdeki en uygun yerlerdendir. Göl kenarında özel sektör tarafından işletilen 20 kişilik konaklama tesisi bulunmaktadır.

NE YENİR?

Yöresel yemek çeşitleri bakımından oldukça zengin olan Artvin mutfağında Ağartı denilen süt ve süt mamüllerinden yapılan yemekler arasında “kuymak” mahalli yemek olarak yaylacılar tarafından yapılır. Yörede yetişen sebze ve kır otlarından değişik türlerde yemekler de yapılmaktadır.

Hamur işlerinde; hinkel, cergebas, bişi, katmer, erişte, lokum (lokma) ve börekler yer almaktadır. Hinlek ve cergebas denilen hamur yiyecekler çevreye özgüdür.

Topluca yapılan “harfana”larda ve ziyaretlerde taze etlerle ve ağaç şişlerle hazırlanılan kebaplar yörede önem arz etmektedir. Ayrıca köylerde kışlık kavurma yapıp saklanır.

Dibek veya dinklerde döğülerek hazırlanan ve adı halk arasında “gendirme” ve “keşkek” olarak bilinen yemekler çok bilinen yöresel yemeklerdir.

Çorbalardan “püşürük” adlı çorba, en çok bilinenlerdendir. Bunlardan başka, “çılbır”; “Kaygana (Omlet)”; yağlı, lorlu veya sadece etle yapılan soğanlı yahni de yerli yemekler arasındadır. Ayrıca sahil kesiminde yer alan halkın mahalli yemekleri arasında, hamsi balığından hazırlanan; hamsili pilav, hamsili buğulama, hamsili mısır ekmeği (cadı), hamsi salamura yer almaktadır.

Başlıca tatlılar, hasuta, kaysefe, zurbiyet, ballı lokumdur

NE ALINIR?

Ağaç oyma ve filiz, dal kabuğundan örülen eşyalar, toprak çanak, çömlek, bakır mamülleri ve kilim yöreden alınabilecek hediyelik eşyalardır.

YAPMADAN DÖNME

Borçka Karagöller ve Camili Havzasını gezmeden

Çoruhta rafting, Kaçkarlarda trekking yapmadan,

Kafkasör Yaylasında Boğa Güreşlerini İzlemeden,

Puçuko yemeden,

… Dönmeyin.

ARTVİN HAKKINDA BİLGİLER

Arhavi

Sahil yolunu izliyor ve Arhavi’ye geliyoruz. Artık Artvin sınırları içindeyiz. Arhavi bölgenin en gelişmiş ilçesi. Fındıklı, Hopa, Sarp gibi yerlerdeki üst düzey memurlar Arhavi’de ikamet etmeyi tercih ediyorlar. Ağaç oyma işlemeli camilerin ilk zenaatkarları Arhavilidir. İlk alçı dekorasyonun da Arhavi’de başladığı ileri sürülür. Arhavi’ye temmuz ortasında giderseniz eğer, kültür ve sanat festivali etkinliklerini de izleyebilirsiniz. Resim ve el sanatları sergileri, folklor gösterileri, atletizm, rafting, denizde balık yakalama yarışmaları hep bu festivalin kapsamındaki etkinliklerdir.

Arhavi çevresinde şöyle bir dolaşıyoruz. Ciha Kalesi Cenevizlilerden kalma. Kayaların üstüne oturtulmuş ilginç bir mimari yapısı var. Zirveye kadar trekking, zirvede ise hava sörfü yapılabiliyor. Kale’ye arabayla çıkılabildiğini not edelim.

Arhavi’nin Burun doğal plajı çok ünlü. İncecik çakıl taşları çeşit çeşit renkleriyle insanı büyülüyor. Toplamadan edemiyoruz. Deniz son dterece temiz. Kendimizi serin sulara bırakıyoruz. (Arhavi çevresi hakkında ayrıntılı bilgi almak ve fahri rehberlik hizmetlerinden yararlanmak için 0.466. 312 26 04 no.lu telefondan Ali Batum’u arayabilirsiniz. Sayın Batum Arhavi’ye geçen baskımızda şöyle bir dokunulup geçilmesine dayanamamış ve bize hem bilgi ve hem de fotoğraf göndermişti. Batum’ların çoğalması GEZİ’nin eksiklerinin azalması sonucunu yaratacağını tekrar hatırlatalım.)

Arhavi Tüneli’ni geçiyoruz ve Hopa’dayız. Kıyıdan devam edersek 18 km. sonra Sarp’a geliriz. Sarp Kapısı’nın adını duymuşsunuzdur. Görmek isterseniz gidiş-dönüş 1.5 saat yol yapmalısınız. Ama yolu çok bozuk ve aslında görülecek pek bir şey de yok. Sarp sınır kapısının açılması ile bölgede ticaret canlanmış ancak bunun yanı sıra tuvalet gibi basit alt yapı sorunları dahi çözülememiş durumdadır. Kıyı boyunca geçtiğimiz Arhavi ve Hopa bir tarafı masmavi deniz, bir tarafı dağlara yaslanmış yeşillikler içinde tipik karadeniz kasabalarıdır. Yol üzerinde; Kopmuş, Kemal paşa ve Sarp Plajlarından denize girilebilir. Arhavi’de belediye tarafından yapılan bir plaj vardır.

Hopa’dan güneye yönelip yarım saat yol alınca 1860 metre yüksekliğindeki Cankurtaran Geçiti’ni aşarak Borçka’ya geliriz. Tarihi Borçka köprüsünü geçtikten sonra iki saatlik bir yolculukla Karagöl’e gidebiliriz. Yol epeyce bozuk. Borçka’dan yola devam ettiğimizde Çoruh Vadisi’ne giriyoruz. İklim birdenbire değişiyor. Sanki Akdeniz’deyiz.

Artvin’e geldik. Şehir merkezine virajlı bir yolu tırmanarak giriyoruz.

ARTVİN

Artvin uzun yıllar Pontus krallığı yönetimi altında kalmış,Fatih’in Pontus devletini yıkmasıyla Osmanlı’lara bağlanmış. 1878 Berlin Antlaşması ile Çarlık Rusyası’na bağlanan Artvin, tekrar Türkiye topraklarına katılmış.

Tarih içinde bir çok medeniyeti barındırmış olan Artvin’de bir çok tarihi yapı bulunmakta. Özellikle sarp kayalar üzerine kurulu kaleler dikkat çekiyor. Artvin, Ardanuç ve Şavşat kaleleri bunlara örnek verilebilir. Yusufeli, İşhan, Rabat, Tekkale ve Cevizli (Şavşat’ın 6 km kuzeydoğusunda) kiliseleri halen ayaktadır. Arhavi’deki Çifte Köprü önemli eserlerden biri.

Artvin’i, el değmemiş tabii güzellikler beldesi olarak tanımlamak mümkün. Özellikle son dönem yayla turizmi ve rafting yaygınlaşıyor. Şavşat’daki Karagöl, Borçka’daki Karagöl, Şavşat Yaylaları ildeki doğal güzelliklere yalnızca bir kaç örnek.

Borçka – Hopa yolu üzerindeki Çifte Köprüler Bölgesi geniş ormanlık bir alanda derelerin birleştiği bir nokta. Konaklamak için otel ve restaurant var. Bol miktarda alabalık üretiliyor. Artvin’in ünlü bir yemeği de cağ kebabı.

Artvin – Ardanuç arasındaki Cehennem Deresi Kanyonu Colorado’daki Büyük kanyondan sonra bilinen en büyük ikinci kanyondur. Tabii buralara yanınızda yöreyi iyi tanıyan birisi olmadan gitmeye kalkmayın.

İl merkezinin 8. km. batısında 1200 metre yükseklikte bulunan Kafkasör Yaylası doğal güzelliği yanı sıra, her yıl haziran ayında yapılan boğa güreşleri ile de yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekmekte.

Özellikle kış sporları için çok uygun doğal bir piste sahip. 22 bungalovluk bir konaklama tesisi var.

Artvin’den gelirken tırmandığımız virajları inerek ayrılıyoruz. Çoruh Vadisi’ndeyiz tekrar, nehrin akış yönünün tersine yukarıya doğru “idare eder” bir yolla 1.5 saat gidince Sukavuşumu’na, yirmi dakika sonra da Yusufeli’ne ulaşıyoruz. Yusufeli tam bir meyve cenneti. Konaklayacak küçük otel ve pansiyonlar bulabilirsiniz. Nehrin kıyısındaki Barhal Otel’in bahçesinde yemek yiyebilirsiniz. İlçede Dörtkilise’yi görmeli. Meyve bahçelerini de gezebilirsiniz. Barhal Altıparmak) Köyünde tarihi bir kilise var.

Karadeniz burada bitiyor. batıdan doğuya uzun ve keyifli bir yolculuk yaptığınızı umuyoruz. buradan yol Erzurum’a gidiyor.

ARTVİN GENEL BİLGİLER:

İL TRAFİK KODU :08

İL TELEFON KODU :466

Artvin, ili ikiye bölen Çoruh nehri, dik yamaçlı uzun vadileri, 3900 metreye kadar yükselen birbiri ardına sıralanmış yüksek dağları, balta girmemiş doğal ormanları, yüksek dağların doruklarında Krater gölleri, Karagülleri, yeşil yaylaları, fauna ve flora zenginliği, tarihi kilise, kale ve kemer köprüleri, geleneksel mimarisi ve festivalleri ile çeşitli turizm değerlerini içinde barındıran otantik bir turizm beldesidir.

İLÇELER:Artvin (merkez), Ardanuç, Arhavi, Borçka, Hopa, Murgul, Şavşat, Yusufeli.

Gezilecek Yerler :

Kaleler

Camiler, Türbeler, Kiliseler ve Manastırlar

Köprüler

Çeşmeler

Korunan Alanlar

Plajlar

Yaylalar

Sportif Etkinlikler

Kuş Gözlem Alanı

Akarsular ve Göller

Dağlar

ARTVİN

NE YENİR?

Yöresel yemek çeşitleri bakımından oldukça zengin olan Artvin mutfağında Ağartı denilen süt ve süt mamüllerinden yapılan yemekler arasında “kuymak” mahalli yemek olarak yaylacılar tarafından yapılır. Yörede yetişen sebze ve kır otlarından değişik türlerde yemekler de yapılmaktadır. Hamur işlerinde; hinkel, cergebas, bişi, katmer, erişte, lokum (lokma) ve börekler yer almaktadır. Hinlek ve cergebas denilen hamur yiyecekler çevreye özgüdür.

Topluca yapılan “harfana”larda ve ziyaretlerde taze etlerle ve ağaç şişlerle hazırlanılan kebaplar yörede önem arz etmektedir. Ayrıca köylerde kışlık kavurma yapıp saklanır.

Dibek veya dinklerde döğülerek hazırlanan ve adı halk arasında “gendirme” ve “keşkek” olarak bilinen yemekler çok bilinen yöresel yemeklerdir.

Çorbalardan “püşürük” adlı çorba, en çok bilinenlerdendir. Bunlardan başka, “çılbır”; “Kaygana (Omlet)”; yağlı, lorlu veya sadece etle yapılan soğanlı yahni de yerli yemekler arasındadır. Ayrıca sahil kesiminde yer alan halkın mahalli yemekleri arasında, hamsi balığından hazırlanan; hamsili pilav, hamsili buğulama, hamsili mısır ekmeği (cadı), hamsi salamura yer almaktadır.Baş lıca tatlılar, hasuta, kaysefe, zurbiyet, ballı lokumdur.

ARTVİN

NE ALINIR?

Ağaç oyma ve filiz, dal kabuğundan örülen eşyalar, toprak çanak, çömlek, bakır mamülleri ve kilim yöreden alınabilecek hediyelik eşyalardır.

ARTVİN YAPMADAN DÖNME

Borçka Karagöller ve Camili Havzasını gezmeden

Çoruhta rafting, Kaçkarlarda trekking yapmadan,

Kafkasör Yaylasında Boğa Güreşlerini İzlemeden,

Puçuko yemeden,

… Dönmeyin.

BOĞA GÜREŞİ

Her yıl haziranın son haftası yapılan festivalin en ilgi çekici tarafı boğa güreşidir.Yörenin değişik bölgelerinden getirilen boğalar ağırlıklarına ve boyun kalınlıklarına göre güreştirilirler.Boğa güreşinin başlangıcından beri boğaların zarar görmesini önlemek için bir takım kurallar konmuştur,ayrıca onların acı çekmemesi için azami dikkat edilmektedir.Güreş esnasında boğalardan birinin daha güçsüz olduğu tespit edilirse o boğa kaybeden sayılır ve arenadan yetkililerce uzaklaştırılır.İçinde kurallarla belirlenmiş kısıtlı güç gösterisi olduğundan Kafkasör boğa güreşi spor ve festival havası içinde devam etmektedir.

Dünyada eşi benzeri olmayan bu güreş tipi yörenin köklü karakteristiklerini gösterir.Festivalde, Karakucak güreşi ve folklor gösterilerinin yanı sıra çevre köy ve kasabalardan gelen ozanların aşık atmaları da büyük ilgiyle izlenir.

Vahşi ve romantik görüntü ile sarp geçişlere sahip Çoruh Nehri’nde macera severler dünya üzerinde sadece birkaç nehirde yapılabilen rafting sporunu yapma olanağı bulmaktadırlar.Erzurum Yolu üzerinde bulunan Tortum Şelaleleri sessiz ve sakin havasıyla bir çekim merkezi oluşturmaktadır.Artvin’in 55 km. doğusunda bulunan Şavşat ve Borçka ilçeleri ile Yakında bulunan Karagöller rüya gibi güzel gölsel bölgelerdir.Ayrıca Artvin’de geniş platolar bulunur,bunlardan biri olan Bilbilan Platosu (diğer bir adıyla Kafkasor) ünlü Kafkasor Festivali’nin ve ilginç boğa dövüşlerinin yapıldığı yerdir.Sarp sınır kapısı da Hopa ilçesindedir.Burada çok sayıda tarihi hisarlar, camiler ,kilise ve köprülerle birlikte yat,avcılık,balıkçılık imkanları ve termal su kaynakları bulunur.